Usül ve Esaslar

GIDA BANKACILIĞI NEDİR?

Gıda Bankacılığı özetle bağışlanan her türlü gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerini gerek kendisi gerek başkası üzerinden tedarik eden, uygun şartlarda depolayan ve bu ürünleri doğrudan veya değişik yardım kuruluşları vasıtasıyla fakirlere ve doğal afetlerden etkilenenlere ulaştıran ve kâr amacı gütmeyen dernek ve vakıfların oluşturduğu organizasyon olup, bu kapsamda Gıda Bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara, Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, giyecek, temizlik ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin matrahın tespitinde gider olarak kaydedilmesidir.

Derneğimize yapılacak bağışlar tamamen resmi prosedürlere göre kayıt ve denetim altında olup gerekli bilgileri derneğimiz mali işler ofisinden edinebilir aşağıdaki açıklamaları okuyarak bu konuda detaylı bilgi sahibi olabilirsiniz.

Maliye Bakanlığı tarafından 21.03.2004 tarih ve 25409 sayılı Resmi gazetede yayımlanan 251 No'lu Gelir Vergisi tebliği ile dernek ve vakıfların gıda bankacılığı yaparken uyacakları kurallar belirlenmiştir.

Buna göre;
a. Gıda maddesi bağışının dernek veya vakfa yapılmış olması gerekmektedir. (İYİLİKDER bu statüye sahiptir)
b. Bağışı kabul edecek dernek veya vakfın tüzüğünde veya senedinde ihtiyacı bulunanlara gıda yardımı yapabilmesine ilişkin hükümlerin bulunması gerekmektedir.
Bununla beraber, dernek veya vakfın başka alanlarda da faaliyet gösteriyor olmasının, kamuya yararlı dernek veya vergiden muaf vakıf olup olmamasının uygulama açısından herhangi bir önemi bulunmamaktadır.
c. Gıda bankacılığı kapsamında yapılacak bağışların gıda, temizlik, yakacak ve giyecek niteliğine haiz olması gerekmektedir.
d. Yapılacak bağışlar şartlı olarak (bedelsiz olarak ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak üzere) yapılmalıdır.
e. Bağışlar mutlaka fatura ile belgelendirilecek ve ayrıca taşıma için sevk irsaliyesi düzenlenecektir.
f. Bağışlanan mala ilişkin bilgileri eksiksiz olarak içerecek fatura, bağış yapılan dernek veya vakıf adına düzenlenecektir.
g. Mal bedeli olarak faturada, bağışa konu malın maliyet bedeli (yüklenilen katma değer vergisi hariç) yazılı olacaktır.
h. Faturada "İhtiyaç sahiplerine yardım şartıyla bağışlandığından KDV hesaplanmamıştır." ibaresinin yer alması zorunludur.
i. Dernek ve vakıflar kendi mevzuatlarının öngördüğü belgeleri düzenleyecek ve bağış yapanlara bir örneğini vereceklerdir.
j. Ticari faaliyetle uğraşanlarca düzenlenen faturalar dernek ve vakıf tarafından muhafaza edilecektir.

BAĞIŞÇILARA SAĞLANACAK AVANTAJLAR VE UYULMASI GEREKEN KURALLAR:

a. Gelir Vergisi Mükellefleri (gerçek kişiler) yaptıkları gıda bağış ve yardımlarını maliyet bedeli üzerinden giderleştirecek, bunun için herhangi bir belge düzenlemeyecekler fakat varsa bağış yapılan mala ait alış belgelerini (fatura ,fiş vs.) muhafaza edeceklerdir.
b. Ticari işletmeye dahil malzemelerin bağışlanması durumunda bu malların maliyet bedeli gider kaydedilir. Bu işlem, faturanın bir yandan gelir bir yandan da gider kaydedilmesi suretiyle gerçekleştirilir.
c. Gıda bankacılığı kapsamında yapılan bağışlar katma değer vergisinden müstesnadır. Mükellefler maliyet bedeli üzerinden dernek veya vakıf adına düzenleyecekleri faturada Katma değer vergisi hesaplamayacaklar ve faturanın üzerine "İhtiyaç sahiplerine yardım şartıyla bağışlandığından KDV hesaplanmamıştır." ibaresini yazacaklardır. Fakat bağışladıkları gıda maddelerinin alımında indirim konusu yaptıkları KDV'yi bağışın yapıldığı dönemde katma değer vergisi beyannamesinin 20. satırına dahil edilmesi, aynı tutarın defter kayıtlarında "indirim KDV" hesaplarından çıkarılarak, gider hesaplarına aktarılması gerekmektedir.
d. Bağışlanan gıda maddelerinin işletmeye dahil olmaması halinde ise, söz konusu malın maliyet bedeli (KDV dahil) yıllık gelir vergisi beyannamesinin bağış ve yardımlara ilişkin bölümüne yazılarak gelir vergisi matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınacaktır.
e. Düzenlemenin yürürlük tarihi ile bu Tebliğin yayımı tarihi arasında gıda bankacılığı kapsamında yapılan bağışlar için, bağışın yapılmış olduğu dernek veya vakıftan belge alınmış olması yeterlidir.
f. 25/12/2003 tarihli ve 5035 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun 2/1/2004 tarih ve mükerrer 25334 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

Peki bu sayılan mevzuat ışığında Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi matrahından nasıl indirim yapılacak? Tebliğde işletmeye dahil mallar ve dahil olmayan mallar ayrımı mevcuttur. Bu durumda iki farklı işlem olacaktır. İşletmeye dahil mallar yani ticaretini yaptığımız emtia bağışlanıyor ise fatura direkt olarak gıda bankası derneğine maliyet bedeli ile ve KDV' siz olarak düzenlenecektir. Emtianın alımında ödenen (yüklenilen) KDV ise bağışın yapıldığı dönem KDV beyannamesinde ilave edilecek KDV bölümünde beyan edilecektir.Bağışlanan emtiaya ait KDV. nin indirimi mümkün olmadığı için varsa daha önce indirim konusu yapılmış KDV indirilecek KDV. hesabından çıkarılarak gider hesaplarına atılacaktır. İlgili muhasebe kayıtları örneklerle aşağıda anlatılmıştır.

1. Bağış yapacak işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayan malları satın alması ve

gıda bankacılığı kapsamında tesliminin muhasebeleştirilmesi

a) Satın alınıp KDV indirimi yapıldıktan sonra bağışlanması

(X) AŞ, senedi gıda bankacılığı yapmaya uygun olan (Y) vakıf veya derneğine, ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak üzere, gıda bankacılığı kapsamında fatura toplamı KDV (%8) dâhil 108.000 TL tutarında gıda bağışı yapmıştır.

Yapılacak muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır.

Mallar satın alındığında yapılacak kayıt

–––––––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––––––

157 DİĞER STOKLAR 100.000

01 Gıda Bankacılığı Kapsamında Bağışlanacak Mallar

191 İNDİRİLECEK KDV 8.000

320 SATICILAR 108.000

Gıda bankacılığı kapsamında bağış amaçlı satın alınan malların kayda alınması

–––––––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––––––

Bağış gerçekleştiği zaman yapılacak kayıt

–––––––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––––––

770- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 108.000

10.Bağış ve Yardımlar 100.000

11.Gider Yazılan KDV 8.000

600-YURT İÇİ SATIŞLAR 100.000

10.Diğer Gelirler

391-HESAPLANAN KDV 8.000

10.İlave Edilecek KDV

Gıda bankacılığı kapsamında yapılan bağışın kaydı

–––––––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––––––

623-DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ 100.000

10-Gıda Bankacılığı Kapsamında Yapılan Bağışların Maliyeti

157 DİĞER STOKLAR 100.000

01 Gıda Bankacılığı Kapsamında Bağışlanacak Mallar

Gıda bankacılığı kapsamında bağış yapılan malın stoklardan çıkarılarak

maliyet hesabına alınması

–––––––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––––––

b) Satın alınıp KDV indirimi yapılmadan bağışlanması

(X) AŞ, senedi gıda bankacılığı yapmaya uygun olan (Y) vakfına, ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak üzere,

gıda bankacılığı kapsamında fatura toplamı KDV (%8) dâhil 108.000 TL tutarında gıda bağışı yapmıştır.

Yapılacak muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır.

Mallar satın alındığında yapılacak kayıt

–––––––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––––––

157 DİĞER STOKLAR 108.000

01 Gıda Bankacılığı Kapsamında Bağışlanacak Mallar

320 SATICILAR 108.000

Gıda bankacılığı kapsamında bağış amaçlı satın alınan malların kayda alınması

–––––––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––––––

Bağış gerçekleştiği zaman yapılacak kayıt

–––––––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––––––

770- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 108.000

10.Bağış ve Yardımlar

600-YURT İÇİ SATIŞLAR 108.000

10.Diğer Gelirler

Gıda bankacılığı kapsamında yapılan bağışın kaydı

–––––––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––––––

623-DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ 108.000

10-Gıda Bankacılığı Kapsamında Yapılan Bağışların Maliyeti

157 DİĞER STOKLAR 108.000

01 Gıda Bankacılığı Kapsamında Bağışlanacak Mallar

Gıda bankacılığı kapsamında bağış yapılan malın stoklardan çıkarılarak

maliyet hesabına alınması

–––––––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––––––

2. Bağış yapacak işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili malları gıda bankacılığı

kapsamında tesliminin muhasebeleştirilmesi

(X) AŞ gıda maddesi ticareti yapmaktadır. Tüzüğü gıda bankacılığı yapmaya uygun olan (Y) derneğine,

ihtiyaç sahiplerine verilmek üzere gıda bankacılığı kapsamında 100.000 TL tutarında gıda maddesi

bağışı yapmıştır. Bağışlanan gıda maddesine ilişkin işletmenin yüklendiği KDV 8.000 TL dir.

Yapılacak muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır.

Malların İlk Satın Alınması Anındaki Yapılacak Kayıt

–––––––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––––––

153 TİCARİ MALLAR 100.000

191 İNDİRİLECEK KDV 8.000

320 SATICILAR 108.000

–––––––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––––––

Bağış Gerçekleştiği Zaman Yapılacak Kayıt

–––––––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––––––

770- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 108.000

10.Bağış ve Yardımlar 100.000

11.Gider Yazılan KDV 8.000

600-YURT İÇİ SATIŞLAR 100.000

10.Diğer Gelirler

391-HESAPLANAN KDV 8.000

10.İlave Edilecek KDV

Gıda bankacılığı kapsamında yapılan bağışın kaydı

–––––––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––––––

621-SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ 100.000

153 TİCARİ MALLAR HESABI 100.000

Gıda bankacılığı kapsamında bağış yapılan ticari malın

maliyet hesabına alınması

GIDA BANKACILIĞI KAPSAMINDAKİ MEVZUAT:

1) Gıda Bankacılığı, 27.05.2004 tarihli “Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun” içinde net olarak tanımı yapılmıştır.

2) 02.01.2004 tarihli, 25334 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5035 Sayılı “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile Gelir Vergisi Kanununun (GVK) 40 ve 89 no’lu maddelerinde ve 3065 sayılı KDV Kanununun 17 no’lu maddesinde yapılan değişikliklerle Gıda Bankacılığı faaliyetlerini destekleyecek vergi düzenlemeleri yapılmıştır:

GVK 40. Madde: “Ticari Kazancın Tespitinde İndirilecek Giderler” başlıklı maddesine, “gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara, Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, bağışlanan gıda maddelerinin maliyet bedelinin, matrahın tespitinde gider olarak kaydedileceği” hükmü eklenmiştir.

GVK 89. Madde: Mükelleflerin yıllık beyanname ile bildirecekleri gelirlerden yapabilecekleri indirimleri listeleyen bu maddeye, “fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara, Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, bağışlanan gıda maddelerinin maliyet bedelinin tamamı, yıllık beyanname ile bildirilen gelirden indirilir” hükmü eklenmiştir.

KDVK 17. Madde: “Sosyal ve Askeri Amaçlı İstisnalarla Diğer İstisnalar” başlıklı maddeye gıda bankacılığı ile ilgili olarak, “fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda maddelerinin teslimi KDV’den müstesnadır” hükmü eklenmiştir.

3) 251 No’lu Gelir Vergisi Tebliği (RG No: 25409, 21.03.2004): Bu tebliğ ile 5035 sayılı kanuna atıfta bulunularak, gıda bankacılığı kapsamında yapılacak bağışlara ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. Tebliğe göre, bağışın tüzüğünde veya senedinde ihtiyaç sahiplerine gıda yardımı yapacağı hükmü bulunana bir derneğe veya vakfa yapılması gerekmektedir. Tebliğde ayrıca, bağışa konu mallar, bağışın niteliği, bağışı yapanların ve alanların düzenlemesi gereken evraklar, kayıt düzeni ve beyannamelerde gösterim gibi konular da belirtilmiştir.

4) 31.12.2004 tarihli, 25607 3. Mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Vergi Kanunlarının Yeni Türk Lirası’na Uyumu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile, gıda bankacılığının kapsamı genişletilmiş ve giyecek, temizlik, yakacak bağışlarının da maliyet bedeli üzerinden gider kaydedilebileceği hükmü konmuştur.

VERGİ MUAFİYETİ BULUNAN VAKIF VE DERNEKLERE YASALARIN TANIDIĞI AYRICALIKLAR

1- Gelir Vergisi Kanununun 89. maddesinin birinci fıkrasının 4.bendine göre kamu yararına çalışan dernek ve vakıflara yıllık toplamı beyan edilecek gelirin yüzde 5’ini (kalkınmada öncelikli yörelerde % 10’u) aşmamak üzere makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımlar gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden indirilir.

Kurumlar Vergisi Kanununun mükerrer 14. üncü maddesinin 1/b alt bendine göre kamu menfaatlerine yararlı sayılan dernek ve vakıflara makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımların toplamının o yıla ait kurum kazancının % 5' ine kadar olan kısmı kurum kazancından indirim konusu yapılabilir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasının 7, 8, 9 ve 14 numaralı bentlerinde yer alan istisna.

2- 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 17. maddesinin 1 ve 2 numaralı fıkraları kapsamına giren mal teslim ve hizmet ifaları katma değer vergisine tabi değildir. Ayrıca kamu yararına çalışan dernek ve vakıflarca işletilen hastane, nekahethane, klinik, dispanser gibi kuruluşlar ile yaşlı ve sakat bakımevleri, parasız ve fukara aşevleri, yetimhane ve benzeri müesseselere bedelsiz olarak yapılan mal teslimi ve hizmet ifaları katma değer vergisine tabi değildir.

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu 17. maddesinin 2 numaralı fıkrasının c bendi kapsamında kamu menfaatine yararlı dernek ve vakıflar bedelsiz olarak yapacakları teslim ve hizmetlere ilişkin olarak yapılan teslim ve hizmetleri Katma Değer Vergisinden istisna edilmiştir.

3- 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 3. maddesinin (a) bendine göre, kamuya yararlı dernek ve vakıflar veraset ve intikal vergisi muafiyetine sahiptir. Kamuya yararlı derneklere yapılan ivazsız intikaller veraset ve intikal vergisine tabi değildir.

4 - 492 sayılı Harçlar Kanununun 59 uncu maddesinin (b) bendine göre, kamuya yararlı dernek ve vakıfların iktisap edecekleri gayrimenkullerin ve sair ayni hakların tescilleri ve şerhi gerektiren işlemleri ile derneğe ait tesislerin ve bu tesislerin sonradan iktisap edecekleri gayrimenkullerin ve sair ayni hakların tescilleri ve şerhi gerektiren işlemleri ve bunların terkinlerinde harç istisnası uygulanır.

5- 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin (e) ve 14 üncü maddesinin (c) fıkrasına göre, kamuya yararlı dernek ve vakıflar sahip oldukları bina ve araziler için (derneklere ve vakıflara ait iktisadi işletmelere ait olmaları veya bu iktisadi işletmelere tahsis edilmesi hariç) emlak vergisi muafiyetine sahiptir.

6- Kamuya yararlı dernek ve vakıflar 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu uyarınca izin almadan yardım alma imkânı vardır.

7- 748 sayılı Emvali Milliye ve Metruk eden veya Mazbut Vakıflardan Bazı Müessesat ile Belediyelere Satılabilecek Arazi ve Arsalar Hakkında Kanunun birinci maddesi uyarınca, mili emlak yada vakıflardan uygun görülecek arazi ve arsalar Bakanlar Kurulu Kararı ile kamuya yararlı derneklere satılabilir.

8- 4458 sayılı Gümrük Kanununun 167. maddesinin 7. fıkrasına göre kamu yararına çalışan dernek ve vakıflar tarafından ticari gaye güdülmemek ve kuruluş amaçları doğrultusunda kullanılmak üzere ithal edilen eşyadan; eğitim, bilim ve kültürel amaçlı eşya ile bilimsel alet ve cihazlar, tıbbi teşhis, tedavi ve araştırma yapılmasına mahsus alet ve cihazlar, bilimsel araştırma amacına yönelik hayvanlar ile biyolojik veya kimyasal maddeler, insan kaynaklı tedavi edici maddeler ile kan gruplarına ve doku tipi ayırma belirteçleri, ilaç özelliği olan ürünlerin kalite kontrolü amacına yönelik maddeler gümrük vergisinden muaftır.

9- 237 sayılı Taşıt Kanununun birinci maddesinin (d) bendi uyarınca kamuya yararlı dernek ve vakıflara Başbakanlıkça lüzumlu görülenler tarafından kullanılacak taşıtlara resmi (siyah) plaka verilir.

10- Kamu yararı alan dernek ve vakıflar devlet protokolünde yer alırlar.

11- 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 72. maddesine göre kamu yararına çalışan dernek ve vakıflara, kuruluş gayelerine uygun olarak kullanılmak üzere, Hazinenin özel mülkiyetinde kayıtlı bulunan ve kamu hizmetlerine tahsisli olmayan taşınmaz malları, satış tarihindeki alım satım rayici nazara alınarak kıymet takdiri suretiyle satılabilir. Bu yolla edinilen taşınmaz mallar veriliş maksadı dışında kullanılamaz ve satılamaz. Beş yıl içinde kuruluş gayesine uygun olarak kullanılmadığı takdirde, taşınmaz mal, satış bedeli üzerinden Hazinece geri alınır.

12- 04.06.1998 tarih ve 23362 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Vakıf Hayrat Taşınmazların Tahsisi Hakkında Yönetmeliğin yedinci maddesine göre vakıf hayrat taşınmazların tahsis edilebileceği müesseselerden biri de dernek ve vakıflardır.

13- 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 14. maddesine göre, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının intifa hakları, belirli sürelerle kamu hizmetlerinde kullanılmak üzere, Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle kamu menfaatine yararlı millî derneklere bırakılabilir.

14- 765 sayılı Türk Ceza Kanunun 483.maddesi uyarınca, bu dernek ve vakıflara tecavüz ve hakarette bulunanların, eylemlerinin niteliğine göre 480 yada 482. maddelerde yazılı cezalarla cezalandırılması.